mundua
SOL SANCHEZ
«Egoeraren larriak behartzen gaitu nahi bezain erradikalak ez izatera»
Amagoia Mujika Tolaretxipi
Podemosen eta IUren arteko koalizioa zergatik orain bai, eta ez aurreko bozetarako?
Proiektu politiko ezberdinak izaten jarraitzea eskatu dugu orain, eta lehen ere bai: elkarrekin joatea, baina batak bestearen nortasuna errespetatuz. Hori egon zen mahai gainean abenduaren 20ko hauteskundeen aurretik ere. Orain, berriz, lehen ez bezala, baldintzak egon dira aurrera ateratzeko: inplikatutako eragile guztiek onartu dute hori dela modu egokia, eta poztekoa da gertatu izana. Abenduaren 20an gertatutakoaren ondoren, eta ikusita nola joan diren lau hilabeteotako negoziazioak, argi atera dugun gauzetako bat da elkarren parte hartzea beharrezkoa dela. Benetan aurrea hartu behar diegu herritarren kontrako politikei.
Hitzarmena itxi aurreko orduetan, ordea, IUren barruan hautsak harrotu ditu Julio Rodriguez Espainiako armadako buruzagi ohiaren hautagaitzak. Hitzarmenean ere ez dago NATOtik ateratzeko eskaera, IUren eskaera historikoetako bat. Printzipioetako bati uko egiten ari zarete?
Ez dut ukatuko arazo bat dela gertatutakoa: gure militante asko sutan jarri ditu. Ez da zentzuzkoa; erabaki desegokia da, eta oso konplexua da guretzat egoera, baina koalizioaren barruan joatearen ondorioak dira. Dena den, IUk ez dio uko egin bere printzipio nagusietako bati. NATOtik atera nahi dugu, eta horrela jasoa dugu gure programan. Ez diogu uko egin ez errepublikari eta ez hezkuntza laiko bati ere, eta horiek ere ez datoz Podemosekin adostutako programan, baina guk horiek defendatzen jarraituko dugu. Orain, agian ez dugu errepublika datozen lau urteetan aldarrikatuko, baina, hitzartutakoak aplikatzeko aukera izango bagenu, askoz gertuago egongo ginateke nahiko genukeen gizartetik, ez dut dudarik.
Zailtasun gehiago izan dituzue?
Zailena da hauteskundeen prozesuaren epeen barruan negoziatu behar dela. Uste dut hori dela konplexuena, kanpotik etortzen den denbora eta presioak ez duela uzten prozesua nahiko genukeen bezala izaten: parte hartzaileagoa, irekiagoa eta demokratikoagoa. Baina egoeraren presak eta larriak behartzen gaituzte nahi bezain erradikalak ez izatera.
Nork berea apur bat uztea «herrialdea berreskuratzeko». Zertan bat egingo duzue?
Garrantzitsua da ez uko egitea nork bere programa politikoari; ezberdinak gara, baina bat gatoz elkarguneetan, eta, gainera, konpontzeko premia daukaten lehentasunetan egiten dugu bat: demagun epe laburrera gobernatuko dugula: landu dugun dokumentu horrek biltzen ditu puntu nagusiak. Eskubide eta askatasunak, mozal legeak eta bi lan erreformak bertan behera uztea, Zigor Kodearen erreforma, eta herritarren duintasuna berreskuratzeko beharrezko guztiak. LOMCE bertan behera uztea, osasun eta zerbitzu publikoen defentsa... Uste dut hitzartu ditugun 50 puntuak betetzen nahikoa lan daukagula datozen lau urteotarako.
Hitzartu dituzuen puntuen artean dago Kataluniako erreferenduma. Hauteskundeen ostean sozialistekin negoziatu beharko bazenute, zuen lerro gorrietako bat litzateke?
Ez zait batere gustatzen lerro gorriez hitz egitea, uste baitut terminoa ez dela egokiena. Guk beti defendatu izan dugu jendeak botoa eman eta demokratikoki erabakitzea zer nahi duen izan. Gu urrutirago goazela iruditzen zait gainera: gure proiektu politikoan defendatzen dugu prozesu eratzaile bat zabaltzea, auzi honi eta beste askori irtenbidea emateko. Lurraldetasunaren inguruan, izaera federalista defendatu izan dugu beti, baina bakoitzak hartzen dituen erabakiei errespetu osoa izanik. Beraz, uste dut prozesu konstituziogilea dela egokiena.
Zer iruditzen zaizu Kataluniako prozesua?
Uste dut irtenbide politikoa duten auziak ez direla auzitegietan konpontzen. Mariano Rajoyk oso gaizki bideratu ditu katalanen eskakizunak, eta gaizki egindakoak pilatzeak sortu du gaur egungo prozesua. Irtenbide politikoa eman behar zaio lurraldetasunari, konponbidea ez baita jendea kartzelan sartzea hautetsontzi batzuk kalera ateratzeagatik.
Irtenbidea nola? Erreferenduma bai, baina nork bozkatuko luke, adibidez, Euskal Herrian? EAEra bideratuko litzateke? Eta Nafarroan?
Ezin ditut xehetasun horiek eman, ez dauzkat eta. Guk federalismoa defendatuko dugu, baina prozesu eratzaile baten bidez. Prozesu eratzaile horretan, lurralde bakoitzak izango luke erabakitzeko eskubidea, lurraldetasunaz, eta beste gauza askotaz. Horretan zentratzen naiz uste dudalako errealitate bati begira eman beharreko irtenbide koiunturala baino sakonagoa izan behar duela konponbideak. Gaiaren mailan egon behar dugu.
Euskal Herriari begira, gatazkak eragindako auzi politikoak ez dira agendako lehentasun. Euskal presoak, adibidez. Nola jokatuko luke IUk gobernu hipotetiko batean?
Ez dauka zentzurik oraindik auzi hau konpondu gabe egoteak. Irtenbidea erraza da, eta hor mantentzea arazoa enkistatuta mantentzea da, uste baitut oso argi dagoela dagoeneko gatazkarik ez dagoela, eta gatazka horrek sortutako ondorioei irtenbide premiazkoa eman behar zaiela.
Premiazko erabakiak hartzeko, ordea, jokalekuak aldatu beharko luke. Unidos Podemosen koalizioarekin zer gerta litekeen jakiteke, ezkerreko eta eskuineko blokeen artean ez da aldaketa handirik espero. Zein izan daitezke jokalekuak?
Ez dakit zer gertatuko den, baina guk ezkerreko blokeak gainezka egin dezan lan egingo dugu, ez soilik botoak gehitzeko. Lan asko egin behar da, eta pedagogia handia. Jendeari adierazi behar diogu gauzak alda ditzakegula gobernua lortuz gero. Hortik aurrera, oso argi daukat indarren korrelazio bat dela, eta, gu indartsuago bagaude, gure nahia da PSOEk berriz ere ezkerrerako joera hartzea, sozialdemokraziara, gure aldera ekartzeko. Oso konplexua izango da kanpaina.
Proposamen bat egin dio Podemosek PSOEri senatura elkarrekin joateko, baina baztertu egin du berehala.
Ibilbide laburra izan du proposamenak, 24 ordu baino gutxiagokoa. Badirudi senatuak ez duela balio handirik balioa duen arte. Bozketa sistemak eta egiturak izugarri zigortzen ditu gehiengo handi ez direnak, PP ez dena orain arte, eta lege organikoak onartzeko parapeto gisara funtzionatzen du. Hori kontuan hartuta, PSOEri proposatzea zentzuzkoa da.
Legebiltzarrean hainbat legek aurrera eginda ere, senatuan talka egingo lukete baldin eta PPk emaitza bera lortzen badu. Zein beste bide landuko dituzue egitasmoak aurrera atera daitezen? Kontsultak, adibidez?
Argi dago erregenerazio demokratikoak ez duela soilik esan nahi alderdietako ustelkeria amaitzea. Beste zerbait gehiago da. Parte hartze zuzenerako bideak zabaldu behar dira, demokrazia parte hartzaileari buruzko bideak aztertu, huts egindako irakasgaia baita. Posible diren bide guztiak aztertu behar dira.
Alberto Garzonekin batera izan zinen velantziar erarako gobernua osatzeko aurreko negoziazioetan. Mahatik altxatu zineten. Atera zenuten irakasgairik mahai hartatik?
Uste dut koherenteak izan ginela, programa eskuan, eta horrek izan behar duela aurrerantzean negoziatzeko garrantzitsuena. Negoziatzerakoan, amore eman behar da gauza batzuetan, baina beste gauza bat da uko egitea printzipio nagusiei, eta hor puntu batzuk labainak izan ziren; altxatu ginen, batez ere, negoziatzen ari ginen bitartean ondoko gelan PSOE eta Ciudadanos akordioa egiten ari zirelako. Guk ezingo genuke Ciudadanosekin bat egin.
PSOEren jarrera alda daiteke Podemos-IUk hirugarren lekura bidaltzen baditu sozialistak?
PSOEk gogoeta egin beharko luke. Indarren korrelazioak ezkerrerantz egingo balu, gurera egin beharko luke, baina alderdian pisua dutenek eutsi egin nahi diete Europa ezartzen ari den politika liberalei. Bruselan politika batzuen alde egiten du apustu, eta Espainian, beste baten alde. Gu Podemosekin eta Europako ezkerreko gainerako alderdiekin lanean ari gara TTIP geldiarazteko, adibidez, eta PSOEk, berriz, neurri horien %90etan Europako popularren alde egiten du. Kontraesan handia dago hor: herritarrei eskubideak itzuli nahi izatea, eta instantzia nagusiago batean haien kontra bozkatzea. Programak definituko du, dena den, nork defendatzen duen zer, eta ikusi beharko da PSOEk zein politika proposatzen dituen.
Europan, ezkerra hor dabil, galdutako lekua berreskuratu nahian. Zaila dauka, ezta?
Ez daukagu horren zail, gertaerek arrazoi ematen baitigute; errealitatea burugogorra baita, esaten diguten arren eraginkorra dela dena liberalizatzea eta kapitalari ematea eskubide guztiak, jendeari lapurtuta. Argi dago lehenik eta behin galdu dugunaren alde borrokatu behar dugula, eta asko da galdu dena: borrokaren kultura berreskuratu behar dugu. Merkatuek erregularizatu gabe egon behar dutela, bankuei pribilegio guztiak eman behar zaizkiela... 1970eko hamarkadatik aurrera, kapital handia jakintza akademikotik kolonizatuz joan da, eta uste dut hor egin behar dugula borroka. Gutxiengo bati oso ongi doakio, baina ez bozkatzera doazen herritar gehienei.
Europako Batasuna gutxiengo horren isla bihurtu da. Beste Europa bat aldarrikatzen du ezkerrak. Nola?
Oligarkien menpe dago erabat, enpresa handien zerbitzura. Beste Europa bat behar dugu. Ezkerra beti izan da internazionalista, eta sareak sortu behar ditugu, eta sortzen ari gara. Jende asko ari da lanean, Europako mugak gaindituz ere bai, herri klaseek eta langileek parte har dezaten oligarkiei aurre egiteko.
Eskuin muturra dago ate-joka. Etorkizuna latza bila daiteke. Errefuxiatuekin zer gertatzen ari den ikusi besterik ez dago.
Hori da fronte bateratu bat hain premiazko egiten duten faktoreetako bat. Kapitalismoari denak huts egiten dionean faxismora jotzen duela esaten da, eta hori ari da gertatzen. Ez dugu denbora galdu behar. Europako Batasunak balio absolutuak galdu ditu. Errefuxiatuen krisia deitu dioten horretan, adibidez. Niretzat, inguruko herriekiko politika hiltzaile eta desegoki baten ondorio logiko bat da. Pentsatzen ari gara Mariano Rajoyri salaketa bat jartzea Turkiarekin Lotsaren Hitzarmena sinatzeagatik. Uste dugu lehenbailehen gaiari heldu eta eragin behar dugula.
IUren diputatu izan zara legealdi labur honetan. Politika instituzionala ulertzeko beste modu bat dela aipatu izan duzu zurea. Nolakoa?
Ideia da mugimendu eta mobizilizazio sozialekin lotua egotea, borroka sozialekin eta eskubideen aldarrikapenekin. Nire ulertzeko modua behintzat hori da: borroken bozgorailu izatea gehiago banatuta dagoen gauza bat bezala baino. Bideak zabaltzea kalea instituzioetan egoteko. Baina era berean, han izan behar dugu jendea zapaltzen duten legeak aldatu ahal izateko.
