kultura
Mendia
Anxos Sumai
-Karpak dira! —egin nuen oihu, sinesgogor.
-Badira, bai. Bitxia da gero karpek jauzi egitea, ez dute eta akrobazietarako gorputzik —zehaztu zuen aitak—. Gehienik ere, ahoa ateratzen dute uretatik.
Goizean goiz hartu genituen zaldiak Xiabre gailurreraino joateko. Azken garaiotan, irtenbiderik gabeko eztabaida bat genuen aitak eta biok, zein baino zein egoskorrago. Ni tematuta nengoen herrixkako etxearen parean altxatzen zen mendi horren tontorra Compostelako nire pisutik ikus zitekeela, distantziak urdindurik. Aitak ezinezkoa zela zioen behin eta berriro, hiritik berrogei bat kilometrora zegoela eta ez zela nahikoa garaia hain urrunetik ikusteko.
-Muralla mendia ikusten duzu zuk, handiagoa baita —esaten zidan.
Hala, mendira zaldiz igotzea erabaki genuen, prismatiko on batzuk hartuta, zalantzak argitzeko. Gailurretik hiria ikusten bazen —ez dut esaten nire balkoia, nire katua balkoiko geranioen artean—, logikaz, nik nuen arrazoia. Baina ez genuen egiaztatzerik izan, animalientzako uraska bat izan behar zuen urmael haren ondoan jaitsi baikinen zalditik, eta, karpek jauzi egiten zuten edo ez eztabaidatzen ari ginela, aitak irrist egin eta hanka apurtu zuen. Eromena izan zen handik ateratzea, orduak behar izan zituzten gu erreskatatzeko. Aita minak akiturik zegoen ospitaleratu zutenean.
Leihoa luzea zen, baina estua. Horma osoa hartzen zuen, ezkerretik eskuinera, liburu ilara baten antzera. Testu lerro bat, non paisaiak bere kontakizuna kontatzen zuen. Atzean, itsasoa, esmeralda koloreko zerrenda bat zeruertzean. Itsasoa baino lehenago, hondartza eta itsasertzeko eraikinak. Eraikinen atzealdean, pinudiak eta buztinezko teilen itxurako estalki metalikodun industria-pabilioiak. Gero, errepide bat. Gero, astigar zurien ilara bat eta anil koloreko aparkalekua. Eta, azkenean, ospitalea eta leihoa.
Aita ohean igeltsaturik zegoela, barealdi bat egon zen, ustekabeko amildegirik gabekoa, eta, laguntzailearen eserlekua utzita, leihotik begira jarri nintzen. Logela mendebaldera orientatuta zegoenez, ordubete baino lehen jaitsi beharko nituen estoreak, abuztuko eguzkiak ez zezan gorputz mindua nekarazi. Lotan zegoen, patxadan, eroritako urki bat bezain lirain. Zango immobilizatuak halako pisu eta zurruntasun moduko bat ematen zioten. Itzartzen zenean hura entretenitu eta adoretu beharrak kezkatzen ninduen. Ez genuen hitz askorik egiten gure artean, eta, egiten genuenean, arrantza izaten genuen mintzagai. Hori zen eztabaidarako tokirik uzten ez zuen eta oroimen beti zoriontsuak ekartzen zizkigun gai bakarra.
Berez neurritsua izan arren, gizon ameslaria zen aita, eta harrapaketak puzteko edo asmatzeko joera zuen. Eskuin eskuko hatz erakuslea eta nagia moztuta zituen. Arrantza hariak ebaki zizkiola esaten zuen, izokin batekin borroka latza izan zuen batean. Izokinaren tamaina pasadizoa kontatzen zuen bakoitzean handitzen zen. Baina aitak ez zituen hatzak arrantzan galdu. Zerratoki batean egin zuen lan, eta eskuak hondatuta zituen zuhaitzei azala kendu eta arbolen ordez bera zatikatu behar zutela ematen zuten makinak erabiltzearen eraginez. Zerra mekanikoarekin galdu zituen hatz muturrak, baina askoz heroikoagoa zen Ulla ibaian inoiz ikusi den izokin handiena arrantzatzen ari zela hariak eraman izana. Nik ez nuen istorio hura gezurtatzen, jakina. Asmazioa gure arteko kontua zen, eta konplizitatez barre egiten genuen entzuleek miretsita aditzen zutelarik.
Gogoan ditut harekin arrantzan emandako gauak, Esne Bidearen baretasun apartaren azpian ibaian gora eta behera. Behin, bokaleko hareatza batean, bi arrain harrapatu nituen batera, amu biko kanabera batekin: lehendabizikoari helduta, lupia bat agertu zen, bizkar hegal urrekaraduna, erradioak tente zituela, eta haren azpian, bigarren amuari helduta, askatzeko baino lupia jateko gogo handiagoa zuen aingira bat. Lupiaren izua antzeman genuen aita eta biok.
-Beldurrez hil da, aingira itsatsita zuela ikusita —esan zuen, uste osoz.
Frijituta jan genituen, arrantzatik bueltan. Zer inporta zion hiltzeko moduak? Arrainak ez du zapore mikatzagorik beldurrez hiltzeagatik, eta ez da elikagarriagoa borrokan hil ezkero. Heriotzak zapore gozoa eta hutsa du. Hustasun horrek —heriotzaren kasuan, ernaldu gabeko arrautza huts baten modukoa— gosea pizten du, edo, gure egoeran, harrapatzeko grina. Baita, agian, sabelkeria ere.
Eguzkia leiho-hegian pausatu zen. Estorea jaitsi aurretik, paisaiak proposatzen zidan kontakizuna osatzen saiatu nintzen. Ospitale batean ezinezkoa da jardun sortzailerik gauzatzea. Ezinbestean geldi, esekita uzten zaituen toki bat da. Gaixotasunen antzera. Aita esnatu arte itxaron nuen. Arratsalde erdian zaldiak gobernatzera joan beharko nuen, eta gero, Compostelara itzuliko nintzen, Xiabreko obsesiora.
Miru baten hegaldiak beste mendi bateraino eraman ninduen, mendi urruna, hura ere urdina. Bokaletik harago zegoen, horregatik ez nuen herrixkako etxetik ikusten. Bat-batean, desengainu zorrotza sentitu nuen. Nire Xiabreren antzeko itxura zuen, tontorra goi-lautada zabal eta koskadun batez moztua. Ez zegoen zalantzarik, altuagoa zen, eta kokapen hobea zuen Compostelako nire balkoitik ikusteko. Hura zen, seguru, aitak aipatzen zidan lehiakidea. Nahigabetu nintzen, ez hainbeste aitari arrazoia eman behar niolako, ezpada herrixkan bezala hirian ere besarkatzen ninduen mendia Xiabre ez izatearen desilusioagatik.
Aita esnatu zen, eta begira geratu zitzaidan. Porrota ezagutu zuen nire aurpegieran, eta begiekin egin zidan galde. Ez nion erantzun. Meriendarako ekarri zioten sagar konpota hurbildu nion, eta koilarakada txiki motelekin jan zuen. Leihoaren bestaldeko kontakizuna osatzen ari nintzela buruan bueltaka ibili nuen zer bat galdetzea erabaki nuen.
-Eta zergatik zeuden karpak mendian, aita?
Koilara kikaran utzi, eta bekokian kolpeka hasi zen hatz moztuekin, erakuslea eta luzea, niri pentsarazi nahian edo.
-Hara, neska, ni kezkatzen nauena ez da mendian karpak egotea. Baten batek eramango zituen. Benetako jakin-mina pizten didana da zergatik egiten zuten salto.
Itzultzailea: Bego Montorio.
