«Irabazteko ezinbestekoa den gauza bat egin du BNGk: eusten jakin»

Anxo Quintanak (Allariz, Galizia, 1959) hamarkada bat bete du politikatik kanpo, baina oraindik pasio eta energia handia sumatzen zaizkio Galiziako errealitate politiko eta sozialaz ari denean. Galizian agintean egon den Bloke Nazionalista Galiziarraren (BNG) buruzagi bakarra den arren, oraindik ez du ulertzen hedabideek zergatik jarraitzen duten haren iritzi eske, besteak beste BERRIAk; arrazoi horrengatik dela azalduta, honako hau erantzuten du, umore tonua erabiliz: «Ba, espero dut BNGko beste norbait ere boterera iristea!».

Quintana Galiziako presidenteorde izan zen bere alderdiak Galiziako Alderdi Sozialistarekin (PSdeG) osatu zuen gobernu koalizioan, 2005-2009ko agintaldian. Gobernu hark Manuel Fragaren agintaldia amaitu zuen, baina legealdi bat besterik ez zuen iraun, Galiziako Alderdi Popularrak 2009ko hauteskundeetan berreskuratu baitzuen gehiengo osoa. «Galiziako nazionalismoa ez zen gai izan sustatu genituen politikengatik sortu zen jausiari aurre egiteko. Jokoaren parte zen, eta ez ginen hori ulertzeko gai izan».

Hamar bat urte pasatu dira agintea utzi zenuela. Nola ikusten duzu politika kanpotik?

Erlatibismo handiagoarekin. Atzerapauso bat emateak balio du gauzak beste ikuspuntu batekin ikusteko. Ziurrenik, analisirako beste gaitasun batekin ere bai. Agian, alderdikeria txikiagoarekin ere bai. Baina horrek ez du kentzen aldi batzuetan pasioa izatea.

Nola dago BNG?

Oso ondo ikusten dut, eta horretaz asko pozten naiz. Meritu asko du Anak [Ponton BNGren eledun nazionalak] eta egungo zuzendaritzak egin dutenak, garai oso zailetatik pasatu behar izan baitute. BNGk, hain zuzen, irabazteko ezinbestekoa den gauza bat egin du: eusten jakin. Hori egiteko gai izan dira, eta horregatik dute orain irabazteko aukera.

Frankismoaren ondorengo lehen bozetatik, BNGk bi dimentsioko estrategia bat erabili du: garrantzi bera eman die ezker-eskuin eta zentro-periferia ardatzei. Estrategia hori oraindik ere baliagarria da gaur egun?

Oinarrizko estrategia bat da.

Zergatik?

Galiziak ez badu berreskuratzen bere arazo propioei aurre egiteko moduko autogobernu mailarik, ez du izango aukerarik galiziarrentzat ongizatea eta berdintasuna lortzeko. Galiziako arazoak oso desberdinak dira Espainiako Estatuko beste eremuetakoekin konparatuta. Nazionalismoa ez da burutazio bat, herrialdearen errealitateari buruzko analisi zientifiko serios baten emaitza da. Hortik ateratako ondorioa da ezkerrekoa izateak izen propioa duela, eta hori nazionalista izatea dela. Eta oso zaila dela progresista izatea ez baduzu konpromisorik herrialde honekin eta bere autogobernuarekin.

1990eko hamarkadan, BNGk Galiziako nazionalismoa-espainoltasuna esparrua aldatu zuen proiektu komun baten alde. 2001eko bozetatik aurrera, besteak beste zure agintaldian, oinarrizko esparrua berreskuratu zuen. Hori eginik asmatu al zenuten?

Galiziako nazionalismoa nazionalismo popular bat da, gehiengo sozialei begirakoa. Hortaz, nazionalismo progresista bat da, ezkerrekoa; ongizate kultura nahi du, justizia soziala... Baina egungo nazionalismoak proiektu hori uste oso batekin exekutatu nahi izan du beti: hori guztia ez dela posible izango Galiziak ezin badu bere burua gobernatu.

Gauza bat hartu behar da kontuan, Galizia eta hemengo nazionalismoa Espainiako Estatuko besteetatik bereizten duena: Galiziaren errealitatea, herrialde gisara, ez da soilik besteekiko desberdina, ez da ezta baliokidea ere. Ezinezkoa da estatuko egituretatik estatu osorako legeak sustatzea, eta Galiziak onurak lortzea. Denok ditugu gaixotasunak, baina batzuek katarroa dute, eta guk sabeleko ultzera dugu. Sendagaia ezin da berbera izan.

Galiziako nazionalismoa pragmatismo kontua da, ez ideologikoa. Ongizate maila batzuetara iristeko modu bakarra geure burua gobernatuz izango da. Horregatik izan behar du nazionalismo horrek zeharkakoa.

Esparru hori aldatu duzuen bakoitzean BNGk babesak galdu ditu...

Bai... Bueno, batzuetan nondik-norakoek pisu handia dute alderdiak erabaki politikoak hartzen dituenean. Nazionalismoak, bere diskurtsoaz gain, armada zibil bat behar du bere tesiak defendatzeko prest dagoena. Eta batzuetan Galiziako nazionalismoak erabaki batzuk hartu ditu ez sozialki aurrera egiteko, baizik eta armada zibil hori elkarturik mantentzeko. Uste baitu hori egin ezean ez zuela ez armadarik ez babesik izango. Gauzak ulertu behar dira gertatzen diren unearen arabera.

Zergatik Galizian ez da inoiz indar nazionalista bat Xuntaren buru izan?

Arrazoi askorengatik. Lehena eta garrantzitsuena da Euskadin eta Katalunian demokratikoki hori erabaki dutela, eta Galizian, ez. Emaitza ez da partekatzen, baina errespetatu egin behar da, eta errealitate gisara onartu.

Horrez gain, badira beste azalpen batzuk. Espainiako Estatuko beste toki batzuetan ez zen haustura demokratikorik izan, eta ez zen izan salto argirik diktaduratik etapa berrira, baina Galizian ez zen ezta saltorik ere izan. Denak berdin jarraitu zuen. Termino politikoetan ez, noski, baina pertsona berberek, frankismo garaiko egitura administratibo berberek kudeatu zuten demokrazia.

Euskadin eta Katalunian nazionalismo indartsu batekin iritsi ziren trantsiziora, eta politikoki antolatua. Galizian, nazionalismo bizargabe batekin iritsi ginen. Hemen, frankismoan, batzuek [Espainiako Bigarren] errepublikan zegoen nazionalismo antolatu bakarra suntsitzeko ideia handia izan zuten. Zerotik eraiki behar izan zen, eta hori egin zuten 18 eta 25 urteko arteko gazte batzuek. Bozak iritsi zirenean, inurria elefanteen aurka izan zen. Uste dut txalogarria dela Galiziako nazionalismoak egun duen ordezkaritza izatea, inoren laguntzarik gabe eraiki baitzen; finantza, hedabide eta sektore sozial garrantzitsu batzuen laguntzarik gabe.

Galiziak duen beste alde bat da ez duela alderdi nazionalista eskuindar indartsu bat.

Proiektu politikoak errealitate sozialen araberakoak dira, eta Galiziarena desberdina da. Adibide bat jartzearren eta distantzia mantenduta: aztertu beharko litzateke zein izan zen Eliza katolikoaren jarrera Espainiako Gerra Zibilean eta frankismoaren ostean Euskadin eta Galizian.

Baina, horrez gain, uste dut Galizian existitzen den herrialdearekiko kidego sentimendu hori indartsuagoa dela Euskadin edo Katalunian dagoena baino. Alde horretatik, hain europarra ez den gizarte bat da gurea, etnikoagoa. Galizian lortu ez dena da sentimendu hori konpromiso politiko bilakatzea. Hori da Galiziako nazionalismoaren erronka.

Eta, azkenik, aurkariari meriturik ez kentzeko. PPk Galizian jakin izan du sentimendu hori politikoki ordezkatzen, modu ziniko eta faltsuan izan arren.

2005-2009ko agintaldian PSdeGrekin batera gobernatu zenuen. Zaila izan zen koalizioan agintzea?

Gobernatzea beti da zaila; koalizio moduan, esperientzia oso bat da, baina positiboa. Demokrazia batean, normala da koalizio gobernu bat egotea; Europan, hori da ohikoa. Hemen gertatzen dena da PPk, kultura guztiz frankista batetik, sustatu egin zuela ideia txar bat zela koalizioan gobernatzea.

Uste dut koalizioak kudeaketa ona egin zuela, eta, gero etorri zenarekin konparatuta, Txapeldunen Ligakoa. Beti pentsatu nuen ondo egin genuela, baina ikusita gero zer etorri zen… Barkatu, baina Txapeldunen Liga Hirugarren Mailaren aurka izan zen. Eta prest nago edozein konparaziori aurre egiteko.

Agintean aukera izan zenuten zuen diskurtsoa kudeaketarekin egiaztatzeko; batez ere, zuentzat garrantzitsuak ziren hainbat arlotan: arrantzan, laborantzan, hizkuntzan…

Nire balorazioa positiboa da. Pena izan zen ez zuelako jarraipenik izan. Guk hasieratik gauza bat genuen argi: aukera horrek balio behar zuela jendeak egiazta zezan nazionalismoa ez zela soilik identitate kontua, ongizatea sortzeko proiektu politiko bat ere bazela.

Horregatik izan genituen hainbeste etsai. Galiziako nazionalismoa jateko kontuetan sartzen denean, eta galtzerdiari buelta emateko sartzen denean, Galiziaren baliabideak herritarren interesen alde jartzeko, orduan bai, orduan arazo bat dute.

Lortu zenituzten aurrerapausoak nahikoak izan ziren BNGren buruzagitzarentzat? Barne eztabaida handia izan zenuten horren inguruan…

Baietz uste dut. Garai hartan bozeramailea nintzen, eta ni ere zuzendaritza nintzen, baina gobernuaren jarduna positibotzat jo zen. Beste gauza bat da Galiziako nazionalismoa ez zela gai izan egin genituen politikengatik sortu zen jausiari aurre egiteko. Hori denon defizita izan da. Hori jokoaren parte zen, eta ez ginen ulertzeko gai izan.

Etziko bozen emaitzen arabera, koalizio bat osatzeko aukera mahai gainean dago. Zer gomendio emango zenituzke egunerokoaz?

Oinarrizko baldintza bat. Batetik, gobernu bakarra dela, eta horrela jardun behar duela, adosturiko programa oinarri izanda. Bestetik, gobernuak lidergo bat baino gehiago izango dituela, eta horiek ikusgai izan behar direla. Ez dira ezkutatu behar. Balio bat da horiek erakustea eta horietaz harro egotea. Esan galiziarrek nahi zuten gobernua dela.

Hainbat lider dituen gobernu bat Galiziako errealitatearekin bateragarriagoa da, aniztasuna islatzen baitu. Egungoa baino normalagoa da; galiziarren %95 ez litzateke gai izango [Alberto Nuñez] Feijoo ez den beste kontseilari bat izendatzeko. Hori bai dela anormaltasun demokratiko, politiko eta soziala.

Aurten aldagai gehiago leudeke. Hiruko gobernua litzateke.

Nik ez dut esperientzia hori, baina ez du zertan zailagoa izan behar. Unearen garrantziari buruzko hausnarketa kolektibo batek egon behar du. Beti diot hiru urte eta erdiz gobernuan izan ginela, baina ez genuela boterea izan. Galizian boterea PPk zeukan orduan ere, ekonomia, finantzak, enpresa alorra eta hedabideak ere kontrolatzen baitzituen. Hori da boterea izatea.

Orain aldaketa bat balego, gauza bera gertatuko litzateke. Gobernu horrek kontuan hartu beharko luke bere lana ez litzatekeela lau urterako izango, hamarrerako baizik. Gauzak perspektiba batekin ikusi behar dituzte, lasaitasunez, etorkizunera begira, eta jakinda gauzak aurrera ateratzea zaila izan daitekeen arren hori alternatiba baino hobea izango dela; hau da, PP itzultzea.

Oposizioko indar oreka edozein dela ere, aukera izanez gero, koalizio hori osatu egin behar da?

Niri gustatuko litzaidake nazionalismoa izatea koalizioaren burua. Uste dut orain horretarako gaitasunik handienak dituen organizazioa eta buruzagia BNG eta Ana Ponton direla. Galizian soilik bi alderdi existitzen dira gaur egun: PP eta BNG. Beren ideiak dituzte, eta beren eremuan jarritako armada zibil bat. Gainontzekoak dira jende oso baliotsua duten alderdi politikoak, baina luzera begirako proiekturik gabe, eta Madrilen diotenaren araberakoak.

Galizian, zenbateraino da garrantzitsua kontakizun politikoa irabaztea?

Ezinbestekoa da. Politika hori da, kontakizuna irabazteko gai izatea. Galiziako arazoa da indar politiko bat hedabideen ikuspuntutik dopatuta aurkezten dela. Indar horrek ez du influentzia handiagoa, influentzia osoa du. Galizian erabateko isiltasun informatiboa dago, Galizian sortua, baina estatuko hedabideek lagundua.

Adibide bat jarriko dizut: zuk imajinatu [Isabel Diaz] Ayuso [Madrilgo erkidegoko presidentea], [Iñigo] Urkullu [Eusko Jaurlaritzako lehendakaria] edo [Quim] Torra [Kataluniako presidentea] boz batzuetara aurkeztu behar direla atzerriko petrolio enpresa baten [Pemexen] agente komertziala izan ostean, Espainiako merkatuan sartzea helburu. Imajinatu hiru presidente horiek herritarrei saldu zietela enpresak herrialdeko ontziolak lanez beteko zituela, ez dakit zenbat barku egin eta milaka lanpostu sortu. Eta horren emaitza izan zela enpresak ez zuela ezer egin, eta bere helburu bakarra Espainiako merkatuan sartzea zela.

Emaitza bakarra izan da hori kudeatu zuten enpresaren ordezkariak beren herrialdera [Mexikora] estraditatu dituztela, ustelkeriagatik epaitzeko. Uste duzu Ayusok, Torrak edo Urkulluk kanpaina lasaia izan ahalko zutela alfonbra azpian halako hilotza izanda? Ba, hemen, horixe gertatu da. Feijoo izan zen Pemex enpresaren agente komertziala. Dena gezurra izan zen, baina ez da inon agertu. Hori ez da erabateko isiltasun mediatikoa, hori konplot bat da! Galdetu didazu ea nazionalismoak zergatik ez duen irabazten… Kontxo! Jenio batzuk gara hamabost diputatu lortzen baditugu!... Hori da Galiziaren errealitatea.

Eskumen gehiago lortzea, Autonomia Estatutua moldatzea… Auzi horiek guztiak Galiziako agenda politikora itzuli behar dira?

Galiziako nazionalismoaren araberakoa izango da. Soilik horrek du interesa. Feijook… 11 urte darama agintean, eta ez du eskumen bakar bat ere lortu.

2016an BNGtik atera zinen, zuzendaritzarekin desadostasunak izateagatik. Iaz haren zerrenda batera itzuli zinen, Allarizen, zure herrian. Zergatik?

Kide batzuek parte hartzeko eta laguntzeko eskatu zidatelako. Allarizko proiektuaren parte naiz, han bizi naiz, eta, sentimendu aldetik, lotura handia dut. Niretzat atsegina izan zen pixka bat laguntzea.

Politikara itzultzeko asmoa duzu?

Ez. Bizitzan gauza bakoitzak bere abagunea du. Jakin behar da egoten egon behar denean, eta trabarik ez egiten hala egin behar denean. Zerbaitetan lagundu badezaket, lagunduko dut.