«Ez zen lurra, beltza zen»

«Gure lanean, batzuetan, arriskuan ibili behar duzu. Luizi batean desagertutako pertsonen bila bazabiltza, are gehiago, eta badakizu lanaren zati bat dela. Baina ondo babestu behar duzu, eta guri inork ez zigun esan Zaldibarko zabortegian amiantoa edo bestelako gai toxikorik zegoenik». Luizian laguntzen jardun zuen suhiltzaile baten hitzak dira, talde osoan zabaldu den haserrearen testigantza anonimoa.

Hondamendiko gunera iristean zegoen «kaosa» du gogoan. Luizi batek autobideko horma bota zuela eta sei edo zazpi desagertu egon zitezkeela esan zieten abisuan. Han abiatu ziren, biktimak autoetatik ateratzeko erabiltzen diren arropa astunekin, eta, iritsitakoan, egoera oso ezberdina zen. Lekuko batek esan zien ez zegoela autorik lurraren azpian, eta ikusi zuten sorospen lanak luizian gora egin behar zituztela. «Kamioian ikusi genuen zabortegi bat zela. Aurretik jakin izan bagenu, beste material bat eramango genuen. Beste protokolo bat aktibatzen duzu, beste baldintza batzuetan egiten duzu lana». Orduan, baina, ez zegoen jantzietan pentsatzeko denborarik; desagertuen bila abiatzea zen lehentasuna.

«Alde handia dago horrelako ekintza batera eraman beharreko eta guk eramandako materialaren artean. Zabortegi batera bazoaz, eta amiantoa dagoela badakizu, ez duzu jantzi astunik eramaten; traje bikoitza janzten duzu babes bezala, itxita daramazu, prezintatuta...». Hitz gakoa agertu da azalpenean: amiantoa. «Igo ginen, eta ikusten genuen zakarra ez zela lur kolorekoa. Aitzurra sartzean, toki batzuetan erraz sartzen zen, baina beste batzuetan, ez; galdategiko hauts errea zirudien». Arnasa hartzean ere nabaritu zuten. «Zabor organikoak beste usain bat du; higuina sortzen du. Baina hori kimikoa zen, kimiko-kimikoa. Surik ez zen orduan. Gasak-eta? Ez genekien. Baina hauts asko eta kea irteten zen toki ezberdinetatik. Baina inork ez badizu ezer esaten, zuk lanean jarraitzen duzu; han sei langile zeudela uste genuen».

Amiantoa egunsentian

Zazpi orduko txanda egin eta materiala bildu ondoren itzuli zen, desagertuak ez aurkitu izanaren saminarekin. Hurrengo goizean, baina, amorrua handitu egin zen, Osalanek orduan jakinarazi baitzuen Verter Recyclingek amiantoa ere pilatzen zuela eta bilaketa lanak gelditu zituen. «Hurrengo egunera arte ez genuen jakin amiantoz kutsatuta zegoen toki baten ibili ginela. Jaurlaritzak-edo inon ez zuen apuntatuta han amiantoa zegoenik eta larrialdi bat egonez gero segurtasun neurri bereziak hartu behar zirenik».

Gipuzkoatik eta Bizkaitik joaniko zenbait suhiltzaile txanda ibili ziren lanean gauez, eta, ostiral goizean, autobideko errei bat ireki bezain laster eman zuen Osalanek amiantoaren berri. «Gure haserrea normala da; ez dugu ulertzen horrelako toki batean kontrol gehiago ez egotea. Eta hau jakin badugu, amildu egin delako da: bestela, berdin jarraituko genuen gaurko egunez».

Egun batzuk pasatu dira luizitik, eta suhiltzailea «pixka bat arduratuta» dagoen arren, ez du sintomarik, eta osasun azterketa egingo du aurki. Dena den, badu beste ardura bat: «Gu zer esango diguten zain gaude, baina han dauden baserri eta baserritarrak, zer? Haiek egun osoan ari dira hura arnasten. Ez dago eskubiderik horrelako toki bat izateko».