«Lagunei esaten diet berrogei urterekin hasiko naizela lanean»

Oñati erdian dago Bizipoz kafetegia, eta bertan zain Markel Irizar (Oñati, Gipuzkoa, 1980). Haren negozioa da, eta gozozaleen paradisua. Txirrindulariz jantzita agertu da, entrenatzera baitoa. Larunbatetik aurrera, barraren beste aldean egotea egokituko zaio. Azken egunetan lanpetuta dabil, etzi gauean, Donostiako Klasikoaren ondoren, taldekideak bildu nahi ditu bertan, eta asko du egiteke.

Orain zer egingo duzu? Beldurra ematen al dizu bizikleta uzteak?

Ez. beldurra ematen didana da txirrindularitzatik kanpo egonez gero txirrindularitzaren hutsunea nabaritzeak. Zergatik? Nire plazera azken urteetan izan da norbaiti laguntzea hark bere emaitza propioak lor ditzan. Nik Trek taldean jarraituko badut, lider horrek bere helburu propioak lor ditzan izango da, eta nik horrekin gozatuko dut.

Zure kasua ezberdina da agian. Familia duzu, negozioa... lur hartzeko pista jarria duzu.

Garrantzitsuena da nik aukeratu dudala noiz eta non utzi, eta erronka politak ditudala. Kafetegia dago: lehenbizi nire amak hartu zuen; hark erretiroa hartu zuenean, emazteak; eta orain, nik. Trek taldearen inguruan jarraituko dut, umeekin, eta albo batera utzi ditudan nire hobby-ak hor daude. Elurzale eta mendizale itsua naiz. «Igandean zer egin nahiko zenuke?» galdetuko balidate, eskiatzea aukeratuko nuke. Sentipena dut ez dudala urte nahikoa izango buruan ditudan gauza guztiak egiteko.

Azken hamasei urteetan, aldiz, gauza bakarra egin duzu.

Zerotik hasiko naiz. Lagunei esaten diet berrogei urterekin hasiko naizela lanean. Hamasei urtez kotizatu dut, baina lanean 40 urterekin hasiko naiz. Astelehenean, esaterako, Dolomitetara joango naiz familiarekin. Inoiz egin gabeko gauzak egitera goaz: kayakean ibili, via ferratak egin... Zaila izango da ni goizeko lauretan dantzaleku batean ikustea, parrandan; askoz errazagoa izango da goizeko zazpietan korrika ikustea kopeta argiarekin.

Kafe ona ateratzeko, «eskua» behar da. Zer moduzkoa duzu?

Orain arte, ez oso ona, baina ikasteko gogoz nago. Barista ikastaroa egin nahi dut. Txirrindulariok orain ez dugu bizikleta dendarik jartzen, kafetegiak baizik. Beste bi taldekidek kafetegia jarri dute.

Urte asko bai, baina txirrindularitzak ez zaitu lanetik atera.

Ez, baina pribilegiatua izan naiz. Zorionekoa izan naiz hamasei urtez izan naizelako txirrindulari, baldintza onetan. Negozioa dut, eta zaindu egin behar dut, lan egin, orduak sartu, baina zorionekoa naiz. Bizitza bideratuta dago.

Roberto Laisekak aholkatu zizun lehenbizi etxebizitza ordaintzeko. Ordaindua al duzu?

Bai. Anekdota bat: etxea hartzean, hamar urterako mailegua eskatu nuen. Banketxekoak esan zidan lasai ibiltzeko, eta nik ezetz, hamar urtera. Bankukoa Patxi zen, eta esan nion: «Espainiako Vuelta bukatzean izango dut azken epea ordaintzeko dirua. Noiz irekiko duzu bankua astelehenean?». 08.30ean. Eta hantxe nengoen, Vuelta domekan bukatu, eta hurrengo goizean bankuko atean nengoen Patxi iritsi zenean. Eta hura, harrituta: «Ezin dizut sinetsi! Ez zait inoiz parean tokatu horrelako zororik». Itsututa nengoen etxea ordaintzearekin. Ordura arte bigarren eskuko autoa izan nuen. 30 urterekin erosi nuen orain dudan autoa, eta oraindik harekin nabil.

Pedalekin nazkatu al zara?

Ez, erretiroa garai egokian iritsi da. Iaz taldeko buruak esan zidan taldea gaztetzeko asmoa zutela. Negoziatu nuen Itzulira edo Klasikora arte geldi nintekeen, eta baietz esan zidaten. Nik urtebete lehenago nekien azken urtea zela, eta hala ere erraz aurkitu dut entrenatzeko motibazioa. Ez dut zifra borobilik bilatu: 2019an izan da, 16 urteko ibilbidea, 21 itzuli handi eginda, 29 monumentu...

Beti morroi.

Bai, baina gustura. Ez dut talentu fisikorik izan izarra izateko, ezta psikologikorik ere. Estres hori kudeatzea... Hori ez da erraza. Baina gustura egon naiz. Nire liderrak oso esker onekoak izan dira, eta oso baloratua sentitu naiz. Bizitza, jaso eta ematea da.

Profesionaletan hamasei urte ez dizkiote inori oparitzen.

Argi dago. Ni baldintza berezietan pasatu nintzen profesionaletara. Kritikak egon ziren; minbizia izan nuelako pasa nintzela zioten, eta Miguel Madariagarentzat ona zelako mediatikoki. Arazorik gabe, izan liteke. Radioshackera igaro nintzen gero, Lancerengatik [Armstrong], minbizia izan nuelako, %100ean. Egia da aukera hori jaso dudala, baina nik baliatu behar izan dut nire lekua tropelean aurkitzeko. Eta nire tokia ordekan laguntzen egon da. Niri tropelean inork ez dit aurrera pasatzen utzi minbizia izan nuelako. Ni beste guztiak bezala borrokatu naiz. Minbiziak aukera horiek erraztu zizkidan; ez dut arazorik onartzeko, baina nik ondo aritu behar izan dut tropelean irauteko. Nire liderrek badakite nik beti eman dudala nire onena haien alde.

Txirrindularitza lanbidea izan al da zuretzat?

Ez eta bai. Lana izan da gustuko ez nituen gauzak egokitu zaizkidanean: erori eta minez jarraitzea, familiarekin oporretan egon eta dopin kontrola pasatu behar izatea... Lana zelako onartu ditut horiek. Halakoetan bai; besteetan, ordainduriko hobby-a izan da.

Txirrindularitza, etxea, Bizipoz... Hori kudeatzea ezinezkoa da familia sare sendorik gabe.

Argi dago. Alaitz emaztea da gure etxeko taldeko langilea. Tira egiten du multzotik, hura gabe ezinezkoa litzateke. Alde horretatik, zorionekoa naiz, eta asko zor diot; umeei ere bai, baina Alaitzi bereziki. Zorretan sentitzen naiz; Alaitzek bere bizitzako gauza asko utzi ditu albo batera ni zoriontsu izan eta nire bizitza egiteko.

Zenbat egun izan dira urtean etxetik kanpo?

160 bat; eta gero, etxean zaudeneko erritmoa: entrenatu, masajea... Esperientzia politak bizi izan ditugu, baina prezioa ordaindu dugu. Egokitu zait Girora joatea eta amama hiltzea hegazkinean nindoala, edota Xabat semea jaio eta bi egunetara joan behar izatea...

Etxean, orain arte, dena aitatxoren inguruan mugitu da, eta haren arabera moldatu gara: oporrak, planak... Orain, aitatxo atzera doa berriz, taldekako erlojupekoetan bezala. Orain, aurrean mutikoak daude, gero amatxo, eta azkena aitatxo, naturaltasunez. Alaitzek inoiz ez dit ezer aurpegiratu, eta badut gogoa niregatik egin duen guztia bueltatzeko.

Zerbaitekin bereziki harro al zaude?

Apaltasunetik, World Tourrean hamasei urte egitea ez da erraza, 21 itzuli handi... Halere, uste dut gehiago baloratu nautela izaerarengatik, eta arazoei aurre egiteko moduarengatik. Ni igandean historia izango naiz, eta lagunak eta oroitzapenak gelditzen dira. Batzuek esango dute hori dela ez naizelako txirrindulari ona izan, kontsolamendu bat dela. Baina aizu, ni, hemen eta han, beti ni izaten saiatu naiz.

Asko aldatu al da tropela hamasei urte hauetan?

Bai, txirrindularitza oro har. 2010etik hona batez ere, Sky iritsi zenetik. Teknifikatu egin da. Euskaltelen nengoenean, gauero Colacao bat hartzen genuen taldekide guztiek hotelean, hizketan. Radioshackera iristean, nik Zubeldiari esaten nion, «Eta Colacaoa?» «Zer Colacao? Hemen bakoitza bere gelara». Hori deigarria egin zitzaidan. Askoz teknikoagoa da orain; kontrol handiagoa dago. Lehen intuitiboagoa zen, eta orain sistematizatuago dago.

Jakina da egoera zail asko igaro dituzula bizitzan. Pentsatzekoa da, orain, agurreko elkarrizketen poderioz, askotan irtengo zela minbiziaren gaia zurean. Nola gogoratzen duzu orain?

Beti izan dut presente. Hamazazpi urte pasatuko dira irailean jakin nuenetik, baina halako gauzek markatu egiten zaituzte. Zortea izan nuen. Jendeak uste du minbizia pasatzeagatik superheroi bat zarela, baina nik barrabiletakoa nuen, eta barrabiletakoak normalean nahiko pronostiko ona izaten du. Prozesu motza izan zen, irailetik otsailera. Bi ebakuntza eta kimioterapia hogei sesio izan nituen, baina bost hilabete izan ziren guztira. Inguru aproposa izan nuen aurrera egiteko.

Egokitu al zaizu minbizia duen jendearekin hitz egitera joatea?

Jende askori deitu diot, eta askok eskatu didate bideoak-eta egiteko. Mutiko bat dago Galizian, semeari Markel jarri diona; beste bat Katalunian. Laguntzen saiatu naiz, eta nik beti esaten diet hau kate bat dela. Niri Kepa Zelaiak eta Lance Armstrongek asko lagundu zidaten, eta ni beste katebegi bat naiz. Nik eskatzen diet hurrengoari laguntzeko, eta kolokan dabilena animatzeko.

Alde horretatik, dena den, nik ardura dut ingurumen kontuekin, eta erradikala naiz. Uste dut minbizia eta osasun gaitz asko ingurugiro arazoetatik eta kutsaduratik datozela. Buruan sartzen ez zaidan kontu bat da. Duela zortzi urte egon zen eztabaida Gipuzkoan, ea birziklatzea inposatu daitekeen. Birziklatzea ardura pertsonala da, norberak sortzen duen kutsadura norberak kudeatzea. Zer gutxiago? Hor banaiz apur bat erradikala, eta busti izan naiz. Nik ezin dut munduaren nire zati proportzionala kutsatu. Gu ez gara munduaren jabe, gu munduaren parte gara. Interes ezberdinak alde batera utzi behar dira.

Gizarte gaietan eta politikoetan busti izan zara: ikurrina eraman duzu, euskaltzale izan zara publikoki... Kirol profesionalean gero eta arraroagoa da hori.

Pertsona zara, eta ezinegonak dituzu. Errazena da ezer ez esatea. Halere, ez duzu eztabaida guztietan sartu behar. Nik nire iritzia dut, eta ez noa inoren aurka. Realekoa naiz, baina gehiagotan egon naiz San Mamesen Anoetan baino, semeak Athleticekoak direlako. Realekoa izateak ez du esan nahi aurkakoa zarenik. Oñatikoa naiz, baina Arrasaten bizi naiz, eta oso zoriontsu naiz han. Baina nik beti esaten dut oso oñatiarra naizela, eta inor ez da haserretzen. Nik ikurrina eramateak ez du esan nahi inoren aurka noanik. Oso harro nago. Eta ni harro nago euskaldun izateaz; gurasoengandik jaso nuen euskara, seme-alabei transmititu diet, eta, zortea badut, nire bilobei entzungo diet. Harro nago Manolo eta Maria Eugeniaren semea izateaz. Nire gurasoak munduko onenak dira, baina horregatik ez dizkiet besteei errespetu faltak egiten. Baina tira, gaur egun erraza da sare sozialetan egurra jasotzea, eta badakizu hala izango dela.

Egon al zara aspaldian Lance Armstrongekin? Pena eman al zizun haren kasuaren amaierak?

Aspaldian ez naiz egon, ez dugulako topo egin. Azken harremanak haren ordezkariaren bitartez izan ziren. Ikusiko banu, gustura egongo nintzateke harekin. Luze, gainera. Pena eman zidan, bai. Harroa zen, baina nirekin oso ondo portatu zen. Gauza asko egin zituen gaizki, ados, baina nirekin oso ondo portatu zen. Ez diot inolako txarrik opa.

Dopinaren garairik txarrenak igaro al dira?

Bai. 24 ordu lokalizatuta egotearen sistema onartzea gogorra izan zen, baina baliagarria izan da. Prezio altua ordaindu dugu, intimitate faltarengatik-eta, baina fruituak eman ditu.

Euskaltel-Euskadi ere desagertu zen.

Tamalez. Ez nik bakarrik, euskal herritar askok profesional izateko izan genuen aukera Euskalteli esker. Altxor bat zen. Izan zaitezke Athelticzale, Realzale... gipuzkoar, nafar... Hor denak elkarrekin geunden. Pena izan zen pikutara joatea. Esango nuke, gainera, ez ginela jabetu zer inpaktu zuen munduan. Enpresari batekin hitz egina dut; atzerrira joatean, Basque Country aipatu, eta txirrindularitzarekin eta zaleekin kokatzen zuten. Orain Athletic, Guggenheim... Eta ez da berdin. Badago jendea diru publikoa sartzearen aurkakoa, baina egitasmo horrek kokatu egiten gintuen munduan. Orain Murias eta Fundazioa daude. Nik egitasmo sendo bat nahiko nuke, nik izan nuen aukera beste batzuei emango diena. Herri oso txikia gara gure artean mokoka ibiltzeko.

Zaleen kutun sentitu al duzu zure burua?

Asko. Proportzionalki emaitzak ez datoz bat jaso dudan maitasunarekin. Uste dut merezi baino gehiago maite izan nauela jendeak, eta hedabideengandik ere tratu ona jaso dut. Eskerrak ematea baino ez zait gelditzen. Bihar Murgil tontorrera iristen banaiz, ni geldituko naiz nahita atzean, jendearen berotasunarekin gozatzeko. Azken aukera izango da horretarako.