Goenkale-n ezagutu zuten elkar. Telesaileko zuzendaria zen Beobide, eta Zaid izeneko pertsonaia turkiarra jokatzeko hautaprobara aurkeztu zen Sagardoi. Aspaldi ez zutela elkar ikusten, eta hitz onak baino ez dituzte ekarri batak bestearentzat gordeta: «Enekorena bihozkada bat izan zen, eta gero beti plazer handi bat izan da; berak badaki», Beobidek aurrena. «Olatz da ni telebistan hasi izanaren arduraduna. Zuzendari askok hor ikusi ninduten lehen aldiz, eta erakusleiho hori aurrenekoz eskaintzen dizuna beti gordeko duzu bihotzean», Sagardoik atzetik. Donostiako Antzoki Zaharrean elkartu ditu BERRIAk. Biek egin dute lan oholtza horren gainean, orain argazkilariarentzat ari diren lekuan, eta ezagun da teatroaren tripak ezagutzen dituztela hark hona hara eraman dituenean. Gaur ikuslerik hartu ez duten besaulkietan dituzte begiak. Haietatik ere hitz egiten dute: «Euskal Herriko antzokirik ederrenetakoa da, ederrena ez bada».

Nola joan zaizue uda?

ENEKO SAGARDOI: Lanez eta beroz betetako uda bat izan da nirea. Madrilen egon naiz entseatzen ekain eta uztail osoan, bero itzelarekin, eta gero Fedra izeneko obra estreinatu dugu, Meridako [Espainia] Antzerki Klasikoaren Jaialdian, 3.200 pertsonaren aurrean. Madrilen lehen aldiz lan egitea izan da niretzat, eta aspaldi ez nintzela hain urduri jartzen antzeztu aurretik; banuen beharra ere. Esperientzia berria izan da, baita gogorra ere. Euskaraz egiten dudanean antzerkia, erabiltzen ditudan erreferentziekin, publikoarekin, ia-ia beti ezagunen bat dago publikoan; bakar bat bada ere, sentsazioa daukat komunitate bati ekarpena egiten diodala. Eta Madrilen bada galtzen den zerbait.

OLATZ BEOBIDE: Ni ere han izan naiz udan, Madrilen, Izotza apurtzen duen ertza obrarekin. Koprodukzio bat da, eta La Cuerda del Teatroko bi aktore eta ni gaude. Bi aste pasatu ditugu entseatzen Iruñean, eta hor egindako lanarekin Eva Redondok hartu gaitu Madrilen. Ariketak eta inprobisazioak egiten aritu gara, eta hamabost egunean atera du obra. Nik gehiago egin izan ditut hasi eta bukatu egiten diren obrak; formatu garaikide honetan ez dut hainbeste egin, eta emozio handiz ari naiz bizitzen. Indar handia du, eta aktore moduan aukera asko ematen ditu.

Lanarekin hasi da iraila, beraz?

O. B.: Bai, guk geuk bultzatutako lan batekin, eta ez da gutxi.

Lehen agerraldia

Olatz, zuri irakurritako galdera da: «Zenbat aldiz damutzen ote da artista egindako hautuaz?»

O.B.: Damutzea gutxitan izaten da lan artistiko batengatik, prekaritatearengatik baizik; askotan ez dagoelako lanik, edo lan handiak egin arren gero salmenta oso zaila dagoelako. Bestela, barruan daukagun hori asetzea besterik ez dugu nahi, behin eta berriz, pertsonaia eta erronka ezberdinekin.

E.S.: Nik, egia esan, azken hilabeteetan inoiz baino gehiago pentsatu dut uztea. Hilabete gogorrak izan dira. Aktore izateak gorputzaren inplikazio handia dakar, eta badago niri osasuntsua egiten ez zaidan zerbait: norbere buruaren bortxatze bat. Horri gehitzen badiozu desoreka ekonomiko bat, bizitoki finkorik eza... Izango da 24 urte izatea ere, baina batzuetan duda egiten dut ahalegin hau egin nahi dudan. Beti ariko naiz sortzen, hori bai. Beharrizan bat da.

O. B.: Karlos Zabalak esaten du: «Hemen onenak ez, aguantatzen duenak betetzen du erronka».

Nor da zuek honetan sartu izanaren erruduna?

E. S.: Nire kasuan, txikitako asperdurak du errua. Futbola ez zitzaidan gustatzen, eta horrek beste gauza batzuk asmatzera behartzen zaitu. Arteak zerikusi handia dauka beldurrekin, eta niretzat babesleku handi bat izan da beti. Asko du biziraupenetik, pozik egoteko nahi batetik. Bat-batean, ofizio bihurtzen denean, magia puntu bat galdu egiten da. Halakoetan, beti gogorarazten diot neure buruari erregetarako panpinak eta teatro txiki hori eskatu zituena oraindik hemen dagoela [tripa heldu du eskuekin].

Gero, Karrika antzerki taldea, ikastolako antzerki eskola...

E.S.: Hori da. Karrikako Txotxek eta ikastolan antzerkia modu akademikoan jaso izanak ere badute errua. Horregatik tematzen naiz umetan artea hurbiletik bizitzearekin; eskolan integratuta ikusten baduzu modu paraleloan emango diozulako garrantzia. Aparte, triste banago, formulazio matematiko batek ez dit lagunduko; baina antzerkiak bai, neure burua ezagutzen, norbait ukitzea zergatik kostatzen zaidan galdetzen...

O.B.: Antzerkiak izugarrizko indar propioa du horretarako. Askotan esaten dute: «Antzerkia zertarako?». Ba, berdin du zertarako. Musikak edo dantzak bai, baina antzerkiak ez du prestigiorik umetan. Besteak bezain oparoa da; ez da soilik beste bat izatera jokatzea, jendaurrean beste hori izatea baizik, istorio bat kontatzea, hausnartzea. Lan asko dago.

E.S.: Zeremonia puntu bat du, arbasoetatik datorrena. Ipar Euskal Herrira bazoaz, euren gorputzaren parte sentitzen dute antzerkia: kontakizun bat belaunaldiz belaunaldi mantentzeko zubi moduan ulertzen dute. Hegoaldean gehiago lotzen da mozorroekin-eta, modu arinago batekin.

Zuk nola gogoratzen duzu antzerkian hastea, Olatz?

O. B.: Gurasoak Jarrai antzerki taldean aritu ziren, gu oso umeak ginela. Etxean bazegoen gela bat kartel eta liburu pila batekin, eta teatroa oso modu naturalean irakurtzen nuen. Asko ginen, eta teatroa ere egiten genuen. Eskolaz kanpoko ikasgaia ere bazen. Gure antzezlanak sortzen genituen, eta, horietako bat egiten, gaur egun ez dagoen Astorian, esan nuen: «Listo, hau da egin nahi dudana». Gero Antzertin aritu nintzen, Ingalaterrara joan nintzen, eta, itzuleran, hemen profesioa sortzen hasi zen: ETB, konpainiak, arte eszenak, kultur etxeak, bikoizketa... Dena sortzen ikustea tokatu zait, eta, horregatik, ikusi duzunean dena goraka, orain ikustea zein azkar egin duen jaitsiera... Globoa zulatuz joan izan balitz bezala gertatu da. Asko gara honetan dihardugunok, baina lokatz sentsazio horrekin.

Unai Iturriagak komiki batean iradoki zuen euskal kultura ez dela existitzen, euskal kultura gurasoak direla. Aipatu dugu, Olatz, gurasoak Jarrairen bueltan aritu ziren. Zure ama Gerediaga elkarteko lehendakaria da egun, Eneko. Zer pisu izan du etxeko transmisioak zuengan ?

O. B.: Nik gurasoak antzezten inoiz ikusi ez banituen ere, etxean abeslariak, idazleak... ikusten nituen. Garrantzia ematen zioten kulturari, izugarria, eta hori dena bai, transmititu didate. 24 orduak euskaraz, bertso saioak, pastoralak... guretzat normalena ziren; horregatik, akaso, nire anaia bat dantzaria da, beste bat teknikaria, besteak oso zaleak. Haien kultur zaletasuna euskalduntasunarekin zegoen lotuta, ez kulturaren kontzeptu batekin. «Euskaragatik egiten genuen», esaten dute.

E. S.: Nire kasuan, berdin. Euskarazko liburuak, musika... oso presente egon dira gurean, baina beti identitatearen parte moduan, ez giro artistiko edo debate formal modura. Ni gerora jabetu naiz etxeko paisaia horren onuraz.

Esan izan duzu, Olatz, belaunaldi berriek ez dutela arrastorik zer bizi behar izan den euskara gaur bezain zabalduta egon zedin.

E. S.: Olatzek esan aurretik, esango dut ni guztiz ados nagoela horrekin. Are gehiago, Olatzek dioenean konpainiak sortu zirela, mugimendu handia egon zela... Nik egiturak sortzeko gaitasun falta igartzen dut gure belaunaldikoen artean, nigandik hasita. Nahiz eta oso borrokalariak garen eta ordu asko sartzen ditugun, igartzen dut erosotasun puntu bat. Proiektuak proposatu bai, baina betiere eraikita dagoen eremu baten gainean.

O. B.: Noski, daukazunean ez baitaukazu egin beharrik. Nik askotan galdetzen dut: «Zer, ekoiztetxe berri bat?». Ba, agian koprodukzioen garaian gaude. Profesionalizazioak betebehar handiak dakartza, eta egitura gehienak mantendu bai, baina ahuldu egin dira; ikus-entzunezkoetan, batez ere, baina ez bakarrik. Zentrifugazio mugimendu bat egin dute.

Profesionalizazioarekin, Hegoaldeko konpainia asko obrak ele biz eskaintzen ere hasi ziren, gaur arte.

O. B.: Erabat.

Eta ez al du handiak txikia jaten?

O. B.: Zaila da. Nik edozein hizkuntzatan egiten dut pozik antzerkia. Hemen gaztelania eta euskara maneiatzen duen publikoa izanik, iruditzen zait hori aukera bat dela, ez gabezia bat.

E. S.: Nik ez diot zentzurik ikusten Euskal Herrian produktu bat gaztelania hutsean egiteari, hori duda barik. Baina istorio batzuk euskaraz bakarrik eman ahal izateko aitzakia barik utzi beharko genituzke ikusle ez-elebidunak.

Ez al dugu jokatzen sarri bi eskaintzak egoera berean baleude bezala?

O. B.: Bai, baina gero kontsumoan badakigu gezur hutsa dela. Elkarrek egin duen ikerketan, antzerkia ez zen agertu ere egiten; pentsa non gauden. Eta uste dut emaitzak hobetuko lituzkeela. Ez da egia euskarazkoetan ez dagoela jenderik eta gaztelaniazkoak bete egiten direla. Hori bai, hiriburuen kasuan, ohikoena da gaztelaniaz gehiago izatea, edo egun hobeak izatea; larunbat gauekoa beti izango da gaztelaniaz. Egoerak berdinak ez diren bitartean, politikoki zuzena izatea euskarazkoaren alde egitea da. Emakumeak une honetan aurrean jarri behar diren modu berean.

E. S.: Euskararen eta gaztelaniaren artean badakigu nork daukan galtzekoa. Ikusle modura, gustatzen zait antzerkia hizkuntza guztietan ikustea, duda barik, baina, hemen, hauspoa euskara hutseko antzerkira joan behar da. Praktikan, krisiaren gainean krisia jartzea da, baina, guk egiten ez badugu, ez du inork egingo.

Prekaritatea

Etengabe salatzen duzue aktore gehien-gehienak langabezian daudela. Eneko, Goya saria jaso osteko elkarrizketetan ere aipatu zenuen langabezia kobratzen zenbiltzala. Nola bizi duzue hori?

E. S.: Nik prekario ezagutu nuen ofizioa, eta hala jarraitzen du. Estatistikak begiratuta, albistea hau litzateke: «Aktore batek aktore moduan topatu du lana». Pribilegioz berba egiten dudala sentitzen dut, eta, hala ere, azken hiru hilabete hauetarako neuzkan hiru proiektu oso potolo kolpetik jausi dira, azkenengo finantzazioa lortu ez dutelako. Erritmo bat proiektatu, eta bat-batean ezer gabe geratzen zara. Antzerkiko entseguetako soldata orduko bost eurokoa da; oso-oso justu heltzen zara. Edozein tabernatan gehiago irabaziko nuke. Gero, emanaldietan bai, igo egiten da.

O. B.: Emanaldi kopuru minimo bat izan behar da, ordea; hori da azkenean hain erraza ez dena.

E.S.: Eta epe horretan ezin zara beste proiektuetan sartu. Esklusibitate batekin lotzen zaituzte, baina ezer segurtatu barik. Egunerokoan asko eragiten du.

O.B.: Iparraldean, intermitentzia sistemarekin, 50 egun kobratuta urte baterako diru-laguntza eskubidea dute. Ulertzen dute oso-oso zaila dela artista batek urtebetez egunero-egunero kontratu bat izatea. Hegoaldean, beste langile guztiak bezala, urtebeterekin hiru hileko langabezia dugu. Eta guk urte osoko kotizazioa lortu orduko... Estatu mailan Artistaren Estatutua lortzeko borrokan ari dira orain. Aldaketek, guretzat, handik etorri beharko dute.

Aldatu da hori urteekin, Olatz?

O.B.: Egon dira hauek baino urte oparoagoak, hori sentitzen dut. Telebistan hainbeste fikzio zegoenean, hemen edo han bazen mugimendua. Baina azken sei-zazpi urteetan izan duen beherakadak denak eraman ditu beherantz.

Aktoreetan nahiko ohikoa izaten da Madrilera joatea lan bila.

O.B.: Hori gaur utopiko samarra da. Lehen, joaten ziren, baina han genituen aktore lagunak etortzen hasi ziren. Gero, telesailek izan duten gorakadarekin, berriro hartu du jende bat, baina han ere antzeko arazoekin dabiltza.

E.S.: Bai, lan baldintzei dagokienez, antzeko edo okerrago, antzerkian behintzat. Gainera, nik han dudan inguru sozialean aktoreak, zuzendariak, errealizadoreak, jantzi langileak eta abar daude, eta eskaintza urriari etengabe ofizioaren penez berba egite bat gehitzen zaio. Halakoetan, irrikaz egoten naiz etortzeko; hemengo lagunarteak ez dit hainbeste gogorarazten nire lanaren itzal hori.

O.B.: Bada beste gauza bat: dantzan eta musikan, klaseak ematetik bizi dira asko eta asko. Ahal dutenean edo deitzen dietenean sortzen dute, baina, bitartean, badute leku duin bat dakitena egin eta ezagutza partekatzeko. Eta antzerkian, ez. Badira gure gain dauden ardura batzuk ere; artxiboa edo euskal antzerkiarentzat plataforma handi bat, teatro publikoetatik hasita. Europako ekialdetik datorren gauza bat da hori; kultura zen ongizaterako bidea, pertsona behintzat aberatsa izan zedin bere ezagutzan. Herri handi samar bakoitzak zuen bere konpainia. Tolosa batek ja edukiko luke berea, publikoa, ofiziala. Gure ofiziotik ofizio prestigiodun bat egingo duen jendea behar da.

Bertsolaritzan bezala?

O. B.: Bai, batzuek lan handia egin dute bertsolaritzari prestigioa emateko: bertso eskolak, bertso udalekuak, artxibo zentro bat, ikerketak, nazioartean proiektuak... Antzerkian, hori dena herren dabil. Hor daude Euskal Aktoreen Batasuna, EHAZE... baina ez dute nahikoa babes. Egia da: merkeagoa da bertsolari bat jartzea hiru aktore baino. Gurean ere beti daude mikroteatroak.

Horretan aritu zara Ganba alaia 2.0. eta Nomofobikak-ekin. Formatuaren prekarizazioa aipatzen dute batzuek. Ados zaude?

O.B.: Oinarrian prekaritatean bizi garela onartuta, hau aukera bat da, eta niretzat oso esperientzia ederra izan da. Ekoizpen txikiagoak dira, azkarragoak, eta ez du hainbesteko inbertsiorik behar, ez denboran, ez baliabideetan.

E.S.: Eta bada aktore asko etengabe jende aurrean lanean egoteko modu bat. Dena den, nik onartzen dut mikroantzerkiak beldur bat sortzen didala, publikoa zein kontsumo eredutara hurbiltzen dugun. Galdetu behar dugu zer bilatzen dugun horrelako espazio batean; zergatik antzoki handi bat urtebete oso batean zapalduko ez duen pertsona bat ostiral gauez kuadrillarekin horra joaten den.

O.B.: Formatuak, izan, denak dira baliagarriak, hurbiltasun horretan ere existitzeko. Eta mikroteatroan dena ez da lau txiste kontatzea. Zabaltzen ari da, eta hor behintzat baldintzak duinak dira.

Websailen formatura ere eraman zaitu Nomofobikak-ek.

O.B.: Bai. Fikzioan, Eskamak kentzen egin nuen azkena, eta soldata finko bat bezainbat, egitearen beraren falta sumatzen da asko, hizkuntza horretan aritzea. Telesailik ez dagoenez, behar hori websailarekin ase dugu. Kameren, soinuen, argien enpresak dituzten lagunek egin ziguten inbertsioa. Xedea beti da honetaz bizi eta jendeari ordaindu ahal izatea.

Gai berora heldu gara: inoiz baino telesail gehiago ikusten den garaian, inoiz baino fikzio gutxiago dugu euskaraz. Zer gertatzen da?

E.S.: Telebista gaixo baten sintoma da. Ahalegina zineman egin da, eta, horri esker, kalitatezko eredu batzuk sortzen ari gara euskaraz. ETBk ekoitzi ditu nik egin ditudan bi pelikularik handienak: Errementari eta Handia. Baina horrek ez du kentzen nik telebista pizten dudan bakoitzean, gero eta gutxiago, ez daukadala ikusteko ezer. Benetan, ez daukat ikusteko ezer! Eta, ea, 17-25 urteko euskal gazte batek zein euskal erreferente dauka gaur? Ez dago euskarazko pertsonaia batekin amets erotikorik izateko aukerarik, haien esamolde batzuk lagunartera ekartzerik... Badatoz proiektu berriak, baina urte hauetakoa oso larria izan da, oso larria.

O.B.: Denoi sortu digu ezinegon handia, pertsonala eta profesionala. Aipatu dugun prekaritatera bultzatu gaitu. Bidean 300 bat pertsona galdu dira, eta horri buruz oso gutxi hitz egin da. Konturatzerako, galdu ditugu. Goazen! izan da hutsune horren onuraduna. Produktu bakarrarekin, pentsa zein saltsa sortu den; berriro lortu dute gaztetxoak euskarazko kantuen eta pertsonaien atzetik jartzea. Baina non dago muga, 13-14-15 urtean?

Hortik aurrera...

O.B.: Ni naiz lehena kanpoko telesailak ikusi nahi dituena, baina baita euskarazkoak ere. Euskal fikzioko pertsonaiak gureak ziren, denonak. Jasotako herentziaz hitz egin dugu hasieran, eta hori dena ere jasotzen da telebistatik. Komunikazio tresna indartsuenetakoa da; telebista ez bada, pantaila behintzat. Niri euskal telebista bat sortu didate, eta orain nik ez dut edukiz beteko besteentzat? Esna gaitezen, atzerakada ikaragarria da eta.

Olatz, ETBn telesail asko ekoizten zen garaia barrutik ezagutu duzu. Orduan ere hainbeste begiratzen zen ikusle datuetara?

O.B.: Kontua ez dira hainbeste ikusle datuak; fikzioan ez inbertitzeko arrazoi nagusia diru falta da, ez guk datuak ez ematea. Goenkale zen serieetan pobreena, luzera jende askori lana ematen ziona, baina merkea. Eta bat-batean bihurtu zen hain garestia, ezin zutela mantendu. Zer pasatu den? Pasatu da pasatu dena: Bilboko egoitza bat daukagu, abiadura handiko tren bat daukagu... Gauza asko ditugu, Euskal Herria leku on bat da bizitzeko, bizi kalitate handi batekin! Osasuna, hezkuntza... Baina kultura? Oso gauza konbentzionaletan gelditzen ari da. Gauza handiak badaude, eta jendea horietara beti joango da. Arazoa beste sare guztia da.

E.S.: Aktore katalanek sarri esaten didate zelako zinema ona egiten den Euskal Herrian. Horrelako irudi bat edukita, ez lukete sinetsiko telebistan daukaguna.

Hango telebista publikoak fikzio asko ekoizten baitu, ez?

E.S.: Horregatik. Nik entzuten ditudanean aktore nagusiagoak garai bateko telesailez, esaten dut: «Baina hau dena noiz izan da?»

O.B.: Uda batean bi-hiru telesail grabatzen ziren, gehi Goenkale, gehi besteren bat. Fikzioa denbora guztian zegoen martxan, eta ikusten zen. Ohiturak aldatu dira, baina ona bada, ikusi egiten da.

E.S.: Ausartuko nintzateke esatera ni agian ez nintzatekeela aktore izango ez banitu Goenkale, Balbemendi, Martin eta abar ikusi. Eta sentsazioa dut etorkizuneko aktoreek, errealizadoreek, argazki zuzendariek... ez dutela horren barruan sartuta edukiko euskaraz ere posible dela, orain ez gabiltzalako eguneroko fikzio bat ematen.

O.B.: Dagoenean ez da baloratzen. Hori da: eduki dugunean, ez gara konturatu, eta orain bat-batean konturatuko gara jende hori guztia norabait joan dela. Gure esku dago esatea ez ditugula nahi oso azkar eta oso ondo komunikatuko gaituzten tresnak bakarrik, eta basque, basque, basque... asko daukaten tituluak. Ze basque-n atzean ez badago euskalduna, zer da salduko duguna? Basque water edukiko dugu, Basque Country... baina zein gara?

Basque horien guztien atzean konplexuren bat egon daiteke?

O.B.: Basque jartzen dugu merkatuan besteek gu ikusteko, ez norberarentzat, eta behar duguna da guk geure burua ikusi nahi izatea. Produktu batzuk euskaraz egiten baditugu, agian lehiatuko dira gero kanpoan, zinemarekin eta antzerkiarekin gertatu izan den bezala, baina telebistakoa gehiago pentsatu behar da euskaldunentzat. Arrakasta badu, bikoiztu eta zabalduko da, Merli bezala.

E.S.: Handia-k erakutsi du kalitateko gauzak egin daitezkeela guk geuk gozatzeko, eta, era berean, kanpoko aitortza lor daitekeela.

Zinemagintzaren kasuan, azken urtetan diru laguntzak indartzeak erakutsi du apustua egiten bada emaitzak etortzen direla?

E.S.: Argi dago azkenaldian egin diren inbertsio handiekin asmatu egin dela, eta horrek ikusgarritasun bat eman dio.

O.B.: Bai, eta sariek ere eman diote ikusgarritasuna, ze aurretik ere bazeuden lan gehiago.

E.S.: Puntu hori ere badaukagu: kanpoan esaten digutenean ona dela egin dugun hori, orduan mugitzen gara. Ez zineman bakarrik.

Hamar Goya behar dira ia-ia?

E.S.: Agian, bai. Interesatzeko lehenengo, eta sinesteko gero.

O.B.: Nire semeek ez dute hain ondo ulertzen zergatik dagoen halako enpeinua euskararekin. Haientzat, hor dago: euskaraz ikasi dute, euskaraz daukate hau, bestea... Baina errealitate bat da, eta konturatuko dira globalizatua eta zoragarria den mundu handi baten parte direla, eta hor agian zerbait galdu dutela. Ez dut uste garai batean bezala militantziagatik joan behar dugunik euskal antzerkira, baina, interes pixka bat jarrita, agian esango dizu zerbait.

Handia, Eneko. Pertsonaia bezala, haziz eta haziz joan da pelikularen itzala.

E.S.: Lurrikara handi bat izan da. Aktore moduan, pasatu zaidan gauzarik ederrena, baita pertsona moduan ere; ezagututako jendea, komunitate bati egindako ekarpena... Hori oso hunkigarria da. Baina nire lana aspaldi amaitu zen, eta ziklo hau ixteko gogo handia dut. Landatu dugun zuhaitza hazten ikusteko gogoa dut, baina egin dugunaren itzaleko freskoaz gozatuz.

Dena dago aurrean

Alderik ederrenari helduko diogu, ofizioaren pasioari.

E.S.: Bai! Hori ere behar dugu, alegrantzia. Kritika egiten dugunean ere ez dugu bekozkoarekin egiten, edo egiten dugu, baina ez gaude beti muturtuta.

O.B.: Maite dugulako bizi gara honetaz. Kontua da transformazio handietarako aukerak ikusten ditugula, eta erraz egin daitezke. Dena den, nik 30 urte hauetan egin ditudan gauza guztiak begiratuta, oroitzapen oso onak ditut.

Baloratua sentitzen duzue zuen jarduna eta orobat kulturgileena?

O.B.: Uste dut jendeak baietz, baloratzen duela aktorea. Baina sektorea ez dut sentitzen hain aitortua. Eta kulturan lan egiteko, kulturak aitortuta egon behar du. Jan-edanen industria, esaterako, izugarri bultzatzen da, eta kulturak hori ez edukitzeak min ematen digu.

E.S.: Niri askotan esan didate azkenaldian: «Zorionak Handia-gatik! Oraindik ez dut ikusi, baina ze ondo Goyena!». Hori oso sintomatikoa iruditzen zait: arrakastagatik zoriontzen gaituzte, ez egin dugun lanagatik. Eta ni Goya batek ez nau aktore hobea egin.

O.B.: Aitorpena oso ondo dator, baina guk nahi duguna jendea ikustera etortzea da. Horretarako ere egiten dugu. Ipuinak kontatzen dituenak bezala: nahi du norbait eduki kontatzeko.

Aldatu egin da antzerkia eta zinema lako arteak bizitzeko esperientzia bera?

O.B.: Baietz esango nuke. Produktu eta istorio askoz gehiago dago orain eskura; ohiturak aldatu egin dira. Eskuko telefonoan nahi adina bideo izateak ere kontsumitzaile aseagoa egin zaitzake.

E.S.: Edo saturatuagoa.

O.B.: Hori da. Antzerkira, zinemara edo kontzertu batera joatea borondatez egiten den zerbait da. Aukera bat egin behar da.

Zuei zer ematen dizue zuena utzi eta fikziozko larru bat hartzeak?

E.S.: Egunerokoaren beste muturra da, pausa bat; berba egiteko, agerian egon gabe agerian dauden galderak azaleratzeko... Hori gaur egun ia-ia salbuespen bat da. Euskaraz lan egiten dugunean, komunitate txikiagoa delako, eragiteko leku bat ere bada niretzat; botere bat, hitzaren zentzurik onenean.

O.B.: Lehen Antzoki Zaharreko oholtzara igo gareneko sentipen hori da esentzia. Igotzen zara, eta esaten duzu: «Ai, hasiko gara?».