Berriztagarrien bidean elkarrekin

Interkooperazioa. Edo kooperatiben arteko elkarlana. «Lege aldetik zirrikitu bat ikusi genuen, eta zergatik ez inbertitu Hego Euskal Herritik Ipar Euskal Herriko proiektuetan?», halaxe kontatu du Santi Otxoa de Eribe Goiener kooperatibako zuzendariak. Elkarrekin egingo dituzten etorkizuneko «anbizio handiagoko» proiektuen ikerketaren hasieratzat hartu dute.

Inbertsio hori Goiener taldearen barruan dagoen Nafarkoop kooperatibaren bidez egingo dute, eta uztailean martxan jarriko diren I-Enerren sei proiektu fotovoltaiko finantzatzea du helburu: Bardozeko eskolan eta ezkerparetan jarriko dituzten eguzki plakak, Lehuntzeko trinketean (Lapurdi), Baigorriko kanpinean, Anhauzeko elizan eta Eiheralarreko trinketean (Nafarroa Beherea). «Finantzaketa zati bat I-Enerreko bazkideek ordainduko dute, eta beste zati bat Goienerreko bazkideek. Goienerrek etekin txiki bat jasoko du, baina kooperatiben artean adostutakoa da, ez da banketxe batek ematen duen mailegu bat», zehaztu du Otxoa de Eribek. Proiektua gauzatzeko behar den diru kopurua 110.000 euro da.

Bi kooperatibek elkarrekin egin duten bide eta interes komunen ondorioz, kolaborazioko hitzarmen ekonomikoa da martxan jarri berri dutena. Iaz Bazkidearen Eguna ospatu zuten Hendaian (Lapurdi), eta bertan bi kooperatibetako 100 bazkide baino gehiago bildu ziren. Topaketa izan eta hilabete batzuk geroago, I-Enerren proiektuak laguntzeko aukera baloratzen hasi ziren. «Guk garrantzi handia ematen diogu elkarlanari. Europatik planteatzen dute herrien artean inbertitzea, loturak sendotzeko, Europako balioen oinarrian dago, eta honek horrekin bat egiten du. Gure kasuan, eskualdeen artean harremanak sendotzea ekarriko du», adierazi du Goienerreko zuzendariak. I-Enerreko langile Bixente Uhaldek ere elkarlanean sinesten du: «Lehen aukera da, akzio baten erakusteko lehen ekintzatzat har daiteke. Hego Euskal Herriko eta Ipar Euskal Herriko kooperatiben artean jarduera ekonomiko bat lotzen ahal dugula erakusteko balio du. Horrez gain, proiektuak eginen direla segurtatzea ahalbidetzen digu».

Nafarkoopen abiatzea

Energia berriztagarriak ekoiztera bideratuta dago Goiener taldearen barruan dagoen Nafarkoop, eta, duela urte batzuk sortu bazen ere, orain da abian. Webgunea bera ere —nafarkoop.eus— herenegun gauean jarri zuten martxan. «Gizartera begira berria da. Proiektuen menpe ginen kooperatiba martxan jartzeko eta bi elkartu zaizkigu, eta beste batzuk bidean dira. Urduritasun apur batekin gaude, ez baitakigu zer gertatuko den, baina, bestalde, oso pozik gaude, hasieratik hauxe egin nahi baikgenue», azaldu du Otxoa de Eribek. Energia berriztagarriak ekoiztea izan da hastapenetik Goienerren helburua, baina jaio zenean, 2012an, Espainiako Gobernuaren araudiak zirela-eta, ezin izan zioten helburu horri atxiki, eta, ordutik, energia berriztagarriak saltzeari ekin dio.

I-Enerren proiektuak finantzatzeaz gain, Hernaniko (Gipuzkoa) Fagollagako zentral hidroelektrikoa erosteko prozedura ere ireki dute; joan den asteazkenean itxi zituzten negoziazioak erretiroa hartuko duen zentraleko jabearekin. Bi urteko lan «oso zail» baten emaitza da. Zentral hidroelektrikoaren bidez, urtean 450.000 kWh sortzea aurreikusten dute, hau da, 200-250 etxe inguru hornitzeko energia. «Hemendik ekoitz dezakeguna eta kontsumitzen duguna ez datoz bat, baina, gurea izango denez, eta kudeaketa eta dena gure esku egongo denez, horrek eskarmentu bat emango digu, ikasiko dugu, eta beste zentral hidroelektriko batzuk gureganatzeko aukera emango digu. Horrez gain, pedagogia lan bat egiteko balioko digu: berriztagarrietatik datorren energia baliabide ezinago eskasa dela konturaraztea, eta kontsumitzen dugun moduan ezin dugula kontsumitu ohartaraztea. Dirua jartzen denean eta proiektuei ikusgarritasuna ematen zaienean, beste klik bat egiten dugu. Energia sortzeak ingurunean duen inpaktua ere bertatik bertara ikusi ahal izango da».

Fagollagako zentral hidroelektrikoaren jabetza eskuratzeko 190.000 euro beharko dira. Nafarkoopeko bi proiektuen artean, beraz, 300.000 mila euro. Eta orokortasun hori nabarmendu nahi izan du Goienerreko zuzendariak: «Inbertsioa ez da proiektu jakin batean, dirua kooperatiban jartzen du bazkideak, eta kooperatibak proiektuen portfolio bat sortzen du. Alegia, norbaitek ezin du erabaki proiektu batean inbertitu eta bestean ez, ez du horrela funtzionatzen». Era horretan, arriskua ez dago lotua proiektu bati, baizik eta proiektu multzo bati. Proiektu bat bertan behera geldi daiteke zerbaitengatik, eta modu horretan kooperatibari ez dio kalte handirik egiten.

Bazkideek egin ditzaketen ekarpenak mugatuta daude, %2ra. Hots, 800.000 euro eskatzen baditu kooperatibak bazkideak 16.000 euro jar ditzake pertsona fisiko edo juridiko moduan.

Pixkanaka garatzen

Uda honetan I-Enerrek martxan jarriko dituen sei proiektu horiek aurretik instalatuak zituzten bederatziei gehituko zaizkie. Bi urte dira Donazaharren (Nafarroa Beherea) egoitza duen kooperatibak energia berriztagarria ekoizten duena. Eguzki panelen bidez ekoizten du, fotovoltaikoan. Orain bi urte hasi ziren proiektuak plantan ezartzen, eta gaur egun Uztaritzen, Hendaian, Makean (Lapurdi), Irulegin, Izuran, Arrosan eta Bidarrain (Nafarroa Beherea) dituzte eguzki panelak, guztiak eraikin edota erabilera publikoko eraikinetan. «Beti herriko etxeekin funtzionatzen dugu. Teilatu bat 25 urtez prestatzen digute, eta guk hor inbertitzen dugu herritarren aurrezkiei esker. Hastapenean, ez genekien zer harrera izanen genuen, baina ohartu gara ia herriko etxe guztiak ados direla eta energia berriztagarrien sentsibilitatea geroz eta handiagoa dela herriko etxeen zein herritarren aldetik», adierazi du Uhaldek.

Gaur egun, ia 400 bazkide ditu I-Enerrek, eta urtean 300 kWh ekoizten ditu, hau da, 100 etxeren kontsumoa. Ekoitzitako energia derrigorrez Frantzian edo Ipar Euskal Herrian saldu behar du: «Frantziako legediak dio ezin diogula edonori saldu, ez bederen prezio lagunduan. Erran nahi du EDF enpresak duela erosten gehiena, estatuaren laguntza baitu. Prezio lagundu hori gabe gure proiektuak ez lirateke errentagarri izanen. Dena den, Enercoopekin proiektu bat egina dugu, eta hari zuzenean saltzen diogu, haiek ere ukan baitute estatuaren laguntza bat». Beste energia berriztagarrien ekoizpenean ere interesatuak dira I-Enerren, hala nola energia eoliokoari. Oztibarren (Nafarroa Beherea) Alemaniako enpresa batek haize errotak jartzeko proiektua du, baina oraingoz Akitania Berriko prefetak blokeatua du, armadaren aginduz: «Militarrek parapente ariketak egiten dituzte han. Alemaniako enpresak deia egin du proiektua berriz kontsideratzeko, beraz, ikusiko dugu zer gertatzen den. Gure asmoa horiekin lan egin eta haize errota horiek guk edo tokiko enpresa batek errekuperatzea da, haiek saltzen dutenean». Horrez gain, ur energiari ere interesatzen zaio I-Ener, baina oraingoz bazterrera utzi dute; izan ere, Frantziako administrazioak ez du baimenik ematen ur jauziak erabiltzeko energia berriztagarriak ekoizteko. Ikerketa eta garapen arloan, Zuberoara begira, metanizazioan ikerketa lanean dabilen ikasle bat dute oraintxe.

Biak ala biak, Goiener eta I-Ener, tinko eta sendo daude egiten duten lanarekin, nahiz eta gauzak ez dauden erraz energia berriztagarrientzat. Horrela adierazi du Otxoa de Eribek: «Niretzat, okerrena, politika energetikoaren ikuspuntutik aurreikuspen falta izan da. Politika energetikoak ezin du agintaldi batek irauten duen lau urteko epea izan, oso luzera begira izan behar du».