Orain arteko bi inkestek EAJri, EH Bilduri, Elkarrekin Podemosi, PSE-EEri eta PPri eman dizkiete legebiltzarkideak, eta BERRIAk haien programetako lehentasunak dakartza artikulu honetan.

EAJ

Aurrenik, enplegua

Garbi dio EAJk: «Enplegua herri erronka da, eta lehentasun moduan jaso dugu hauteskunde programan». Iñigo Urkullu EAJren lehendakarigaiak eta Joseba Aurrekoetxea EBBko Antolakuntza arduradunak esana da asteazkenean, Gasteizen. Urkullu.eus webgune berrian bi egun lehenago finkatu zituzten lau lehentasunak: enplegua, gizarte zerbitzuak, industria eta autogobernua. Asteazkenean, programaren aurkezpenean, zertxobait moldatuta zetozen «hiru ideia nagusiak»: enplegu gehiago eta hobea, eta hazkunde iraunkorra; gizarte oreka handiagoa eta giza garapena; eta autogobernu zabalagoa —erabakitzeko eskubidea jasota eta Espainiako Estatuarekin alde biko harremana lortu nahian—.

Horiek izanik ildo nagusiak, EAJren programak 1.830 «eginkizun» ditu zehaztuak, «etorkizunerako hamabost erronkatan» sailkatuta. Enplegua sortzea dutenez lehentasun nagusia, erronken zerrendan aurreneko tokian jarri du Urkulluk EAEn langabezia %10etik jaisteko helburua. Zerrendan ageri da 20.000 gaztek euren lehendabiziko lan esperientzia praktikoa izatea ere. INE Espainiako Estatistika Institutuaren urteko bigarren hiruhilekoaren azterketako datuen arabera, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan %12,5 da langabezia; eta, hain zuzen, 25 urtez azpiko lagunen artean %36,7 da.

EAJren beste erronkak: «Biztanleko BPGa Europako Batasunaren %125ean jartzea; ehun berrikuntza egitasmo estrategiko garatzea; BPG industrialaren %25era iristea; bizi itxaropen osasungarria urtebete igotzea; txirotasun tasa %20 jaistea; eskola porrota %7tik jaistea; familiei ematen zaien laguntza %50 igotzea; berotegi efektuko gasen isuria %20 murriztea; genero berdintasunaren alorrean aurreratuen dauden Europako lau herrialdeen artean egotea; 25 urtetik beherako herritarren %75 elebiduna izatea lortzea; gardentasun adierazleetan lidergoari eustea; ETAren behin betiko armagabetzea eta desegitea burutzea, eta bizikidetzan aurrera egitea; eta estatutu politiko berria onartzea, hobeto bizitzeko».

Hori guztia aurrera eramateko «bermea» badutela adierazi du Urkulluk: «Esperientzia».

EH BILDU

Herri akordioak

EH Bilduk gaur aurkeztuko du hauteskunde programa, Gernika-Lumon, baina abuztuaren 27an aurreratu zituen bere hiru ildo nagusiak, Donostian egindako ekitaldi batean. Arnaldo Otegik jakinarazi zituen hiru ardatzak: alor soziala —eskubideak bermatu, murrizketarik ez—; alor nazionala —burujabetza—; eta bakegintza —«bake osoa», euskal presoak aipatu zituen—. EH Bilduk hiru arlo horietan «herri akordioak» egiteko proposamena egin die EAJri, Elkarrekin Podemosi, gehiengo sindikalari eta gizarte eragileei.

Koalizio independentista prest dago EAEko estatutua berritzeko, erabakitzeko eskubidea jasota, baina baldintza bat jarri du: 2005ean bezala Madrilek ezezkoa emanez gero, oraingoan aldez aurretik «erantzuna» adostea eta alde bakarreko bideari ekitea.

ELKARREKIN PODEMOS

Alor soziala

Hiru ardatzetan oinarritzen da Elkarrekin Podemosen programa: «Aurrerapauso demokratikoa: bizi, elkarrekin bizi eta erabaki. Gizarte gaiak: guztiontzako aukera berdinak bermatuko dituen Euskadi batean pentsatuz. Eta elkarbizitza: guztion artean ehundu». Ordena horretan aurkeztu zituen Pili Zabala lehendakarigaiak hiru ildoak asteazkenean, Gasteizen. Baina programa hartu, eta ikusten da Elkarrekin Podemosek alor sozialari ematen diola garrantzirik handiena, sarreratik bertatik hasita. Nabarmendu du EAE ere aspaldiko krisirik handienean dagoela, eta berdintasunik eza, enpleguaren prekaritatea eta aukera falta areagotu egin direla. Hala, programako aurreneko atalean —Euskadi sozial eta igualitarioa—, eskubide sozialak dakartza aurreneko puntuan. Zerbitzu sozialak, hezkuntzarako, osasunerako, etxebizitzarako eta gutxieneko diru sarreretako eskubideak gauzatzeko proposamenak aurkeztu ditu. Bigarren puntuan, «enplegu duinaz» eta eredu ekonomikoa aldatu beharraz aritu da. «Euskal gizartearentzako akordio berria ezin da lurralde eztabaidara mugatu», zioen asteon Zabalak. Gizarte gaiak ere hor sartzeaz ari zen. Programako lehen blokean politika feministaz, hizkuntza eskubideez eta parte hartzeaz ere jardun du koalizioak, besteak beste.

Bakea eta bizikidetza da bigarren atala. «Bidegabekeria onartu beharra dago; biktima guztiekiko elkartasuna bermatu behar da, justizia guztiek izan dezaten», esan du Zabalak.

Lurralde eta instituzio eredua dute hirugarren blokea. EAErako «estatus» berria nahi dute, erabakitzeko eskubidean oinarritua, eta Espainian segitzea lehenetsiz.

PSE-EE

Gizarte gaiak, ez subirania

Ekinbide subiranistei aurre egin nahi die PSE-EEk, erabakitzeko eskubidea-eta herritarren interesen artean ez daudelakoan. Agenda soziala lehenetsi behar dela esan du Idoia Mendia lehendakarigaiak, eta gizarte gaietan eta ekonomian herritarrekin pentsatuta egin behar direla politikak.

EAEko autogobernua «hobetzearen eta handitzearen» alde dago, baina erabakitzeko eskubidea jaso gabe, eta, gainera, uste du lehendabizi PSOEk sustatutako Espainiako Konstituzioaren erreforma egin beharko litzatekeela.

Programan jakinarazi dituzten ildo batzuk hauek dira: hezkuntza, etorkizunaren oinarri; osasunerako eskubide unibertsala; kohesio soziala; berdintasunaren agenda; gazteei aukerak etorkizuna izan dezaten; eta bizikidetzaren kultura eta memoria.

PP

Espainia

PPk ez dakar zehaztuta zein diren hauteskunde programako beste ildo nagusiak, baina Alfonso Alonso lehendakarigaiak egun hauetan azpimarratu du EAEn «proiektu abertzalearen alternatiba» izan nahi dutela. EAJra «lerratuta» omen dago PSE.

EAJren kudeaketagatik, erkidegoa geldirik ikusten du PPk, dela ekonomian, dela osasun arloan, zerbitzu sozialetan, azpiegituretan... eta iritzi dio Eusko Jaurlaritzak bestelako kudeaketa bat izan behar duela. «Espainia osoan izandako posizioak berreskuratu behar ditu Euskadik». Estatuko PPren gestio eredua laudatu du, «modernoa» dela iritzita.

Autogobernuaren alorrean ez du aldaketarik planteatu Alonsok. 1979an onartu zen Gernikako Estatutua, eta Espainiak oraindik bete gabe du, baina EAEko PPk esan du estatutuak erabateko balioa daukala gaur egun.